Hukukumuzda ayıp, maddi, ekonomik ve hukuki olarak düzenlenmiştir. Ayrıca ayıp ortaya çıkış anına göre açık ayıp ve gizli ayıp olarak ikiye ayrılır. Alıcı satın aldığı mal ya da alıcıya sunulan hizmettin satıcı, yüklenici tarafından vaat edilen nitelik ve niceliğe uygun olmaması halinde bu ayıp halini satıcıya ihbar etmekle yükümlüdür. Ayıbın ihbarına ilişkin Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanununda farklı düzenlemeler vardır.
Türk Borçlar Kanunu Bakımından Ayıp İhbarının Süresi ve Şekli;
1. Satış Sözleşmelerinde Açık Ayıp; TBK madde 223/1’de düzenlenmiştir. Buna göre; Alıcı satın aldığı malın imkan bulur bulmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde satıcıya bildirmek zorundadır. Kanun ayıbın bildirimi için herhangi bir şekil şartı öngörmemiştir. Bildirim her türlü delille ispat edilebilecektir.
2. Satış Sözleşmelerinde Gizli Ayıp; TBK madde223/’de düzenlenmiştir. Buna göre; Satılanda olağan gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması halinde, alıcı durumu hemen satıcıya bildirmelidir. Bildirmemesi halinde satılanı bu ayıpla kabul etmiş sayılır. Açık ayıptan farklı olarak mal ilk başta ayıplı değildir ancak ayıp kullanma ve zamanın geçmesiyle ortaya çıktığından alıcı bunu fark eder etmez hemen satıcıya bildirmelidir. Gizli ayıba vakıf olunmasından sonra dürüstlük kuralına uygun olarak hemen satıcıya bildirimde bulunulmalıdır. Kanun ayıbın bildirimi için herhangi bir şekil şartı öngörmemiştir. Bildirim her türlü delille ispat edilebilecektir. Ayıp ihbarının yapılıp yapılmadığı mahkemece re’sen nazara alınacaktır. Ancak süresinde olup olmadığı satıcının ileri sürmesi halinde değerlendirilecektir. Gizli ayıp bakımından zamanaşımına değinmek gerekecektir. TBK 231 ayıba karşı tekeffülün zamanaşımını düzenlemiştir. Buna göre; Satıcı daha uzun bir süre için üstlenmiş olmadıkça, satılanın ayıbından doğan sorumluluğa ilişkin her türlü dava, satılandaki ayıp daha sonra ortaya çıksa bile, satılanın alıcıya devrinden başlayarak iki yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Satıcı, satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise, iki yıllık zamanaşımı süresinden yararlanamaz. Bu hüküm gizli ayıpları da kapsamaktadır. Bu hükme göre, gizli ayıp satıştan sonraki iki yıl içinde ortaya çıkarsa ve hemen satıcıya bildirilirse satıcının sorumluluğuna gidilecektir. Hüküm hakkaniyete aykırı olmakla Tüketici Uyuşmazlığında bu konuda verilen Yargıtay Hukuk Genel Kurul kararı vardır. Tüketici Kanunundaki hükümlere ilişkin açıklamada değinilecektir.
3. Eser Sözleşmelerinde Açık Ayıp; TBK madde 474/1’de düzenlemiştir. Buna göre, iş sahibi işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıpları varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır. TBK 474/2 gereği Muayene ve gözden geçirmeyi taraflardan her biri, giderini karşılayarak, eserin mahkeme aracılığıyla bilirkişi raporu ile tespit ettirip belirleyebilir. Ayıp bildirimi herhangi bir şekle tabi değildir.
4. Eser Sözleşmelerinde Gizli Ayıp; TBK 477/3’te düzenlenmiştir. Buna göre; Eserdeki ayıp sonradan ortaya çıkarsa iş sahibi, gecikmeksizin durumu yükleniciye bildirmek zorundadır; bildirmezse eseri kabul etmiş sayılır. Uygun bildirim süresinin belirlenmesinde gözden geçirme süresinin bitiminden itibaren değil, ayıbın tespitinden sonra işlemeye başlayan süre esas alınır. Taraflardan her biri 474/2 hükmü gereği, bedelini kendisi karşılamak kaydıyla, eserin uzman bilirkişi tarafından gözden geçirilmesini ve sonucun bir raporla tespitini isteyebilir. Türk Hukukunda bu hüküm, delil tespiti için mahkeme bilirkişi tayin ettirmek şeklinde uygulanmaktadır.
Ayıp bildiriminde bulunma bir şekle tabi değildir. Yargıtay, ayıpların tespiti için alınan bilirkişi raporunun karşı tarafa tebliğini de ayıp bildiriminin yapılması olarak kabul etmektedir. Kanun zamanaşımını da düzenlemiştir. TBK madde 478’e göre; Yüklenici ayıplı bir eser meydana getirmişse, bu sebeple açılacak davalar, teslim tarihinden başlayarak, taşınmaz yapılar dışındaki eserlerde iki yılın; taşınmaz yapılarda ise beş yılın ve yüklenicinin ağır kusuru varsa, ayıplı eserin niteliğine bakılmaksızın yirmi yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Yüklenicinin ayıbı hileli olarak gizlediği durumda, gerek açık gerekse gizli ayıplar bakımından iş sahibi için gözden geçirme ve bildirim külfeti söz konusu olmayacaktır.
Türk Ticaret Kanunu Bakımından Ayıp İhbar Süresi;
1. Ticari İşlerde Açık Ayıp; TTK madde 23’te düzenlenmiştir. Buna göre, Malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. Açıkça belli değilse alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya ihbarla yükümlüdür. Açık ayıplar malda gözle görülebilen kırık ya da çatlaklar olabilir. Malda açık ayıp olmasa bile alıcının 8 gün içinde malı inceleme veya incelettirmek yükümlülüğü vardır.
2. Ticari İşlerde Gizli Ayıp; TTK açık ayıp ve denetimle ortaya çıkabilecek ayıplar bakımından süreler öngörmüş olmakla kullanımla ortaya çıkan gizli ayıplara ilişkin özel bir düzenleme içermemektedir. TTK madde 23/1-c-son hükmü uyarınca TBK madde 223/2’de yer alan gizli ayıba ilişkin hükümler uygulanacaktır. Buna göre, alıcı gizli ayıba vakıf olur olmaz bunu bildirmekle yükümlüdür. Olağan bir inceleme ile ayıp ortaya çıkarılamayacağından 8 günlük süre geçerli değildir. Zamanaşımı bakımından TBK 231 hükmü ticari satışlar için uygulanmaktadır. Gizli ayıp olsa dahi satıştan itibaren 2 yıl içerisinde ayıp ortaya çıkmalı derhal bildirilmeli ve dava açılmalıdır. Meğerki, satıcı daha uzun bir süre üstlenmiş olsun.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Bakımından Ayıp İhbar
Süresi ve Şekli;
1. Açık Ayıp; Eski Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda açık ayıp halinde tüketici satın aldığı üründe ayıp olması halinde 30 gün içerisinde satıcıya durumu bildirmeliydi. Ancak yeni kanun tüketiciye bildirim külfetini yüklememiştir. TKHK madde 10 gereği Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır.
2. Gizli Ayıp; Malın tüketiciye tesliminden itibaren 6 ay sonra ortaya çıkan gizli ayıp ihbarına yönelik kanunda düzenleme yoktur. TKHK madde 83/1 uyarınca genel hükümlere gidilecektir. TBK madde 223/2 gereği tüketici ayıba vakıf olur olmaz hemen satıcıya ayıp ihbarında bulunmalıdır. Ayıp ihbarı şekle tabi tutulmamıştır.
Kurucu Ortak
Av. Arb. Metincan UÇAR
#Borçlarkanunu #Ticaretkanunu #Tüketicikanunu #Sözleşme #Ayıp #Açıkayıp #Gizliayıp #İhbar #İhbarsüresi #Seçimlikhak #Makulsüre #Zamanaşımı #Defi #Sözleşmedendönme #Onarım
*Bu yazı hukuki tavsiye ya da danışmanlık niteliğinde değildir. Her somut olay kendine has özelliklerine göre ele alınıp çözümlenmelidir. MCU+Partners Hukuk&Danışmanlık&Arabuluculuk, bu web sitesinde yer alan bilgilerin içeriği ya da ziyaretçilerin bu web sitesine dayanarak yaptığı işlemlerden sorumluluk kabul etmemektedir. Web sitesinin ziyaretçileri bilgilerin yanlış olduğunu veya kendilerinin bu bilgiler sebebiyle bir zarara uğradıklarını iddia edemezler. Hukuki probleminizle ilgili bilgi almak için ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.
Comments